دانلود مقاله تحلیل تطبیقی اهداف تربیت اخلاقی دوره ابتدایی در کشورهای ژاپن و ایران، با نظر به ارزش های حاکم بر برنامه درسی
مقاله تحلیل تطبیقی اهداف تربیت اخلاقی دوره ابتدایی در کشورهای ژاپن و ایران، با نظر به ارزش های حاکم بر برنامه درسی
چکیده
مسئله اصلی این پژوهش، بررسی تطبیقی اهداف تربیت اخلاقی در دوره ابتدایی در دو کشور ژاپن و ایران با نظر به ارزش های حاکم بر عناصر و مؤلفه های برنامه درسی است. بدین منظور از روش تحلیل تطبیقی استفاده شده است. تربیت اخلاقی در نظام تعلیم و تربیت رسمی دو کشور ایران و ژاپن از دو جهت قابل بررسی تطبیقی است: نخست، بررسی تطبیقی، کلی و با نگاهی کلان، و دوم، بررسی تطبیقی جزئی. از جمله یافته های بررسی کلی این است که اهداف تربیت اخلاقی دو کشور در چهار حوزه، شبیه به هم تنظیم شده اند که در برنامه درسی کشور ایران این حوزه ها عبارت اند از: رابطه با خویشتن، رابطه با خدا، رابطه با سایر انسان ها و رابطه با خلقت؛ و در برنامه درسی کشور ژاپن نیز عبارت اند از: واکاوی خود، رابطه با طبیعت و داشتن افکار برتر، رابطه با دیگران و رابطه با گروه و جامعه. البته گفتنی است که در برنامه درسی کشور ایران، خداوند نقش محوری دارد و دیگر حیطه ها متناظر با آن تنظیم شده اند. اما بررسی تطبیقی جزئی که تمرکز آن بررسی تک تک اهداف مرتبط با تربیت اخلاقی در نظام تعلیم و تربیت رسمی در این دو کشور در دوره ابتدایی است، به سه بخش تقسیم می شود: نخست اهدافی که با هم هم پوشانی دارند، از جمله اینکه «کودک مؤدب و مهربان است» و «برای رسیدن به موفقیت پشتکار دارد و تلاش می کند»؛ دوم اهدافی که ویژه کشور ایران هستند و در اهداف تربیت اخلاقی کشور ژاپن به آنها اشاره نشده است، از جمله اینکه «پوشش اسلامی را دوست دارد و آن را رعایت می کند» و «خطا و اشتباه دیگران را در مورد خود می بخشد»؛ و سرانجام اهدافی که ویژه کشور ژاپن هستند و در اهداف مرتبط با تربیت اخلاقی کشور ایران به آنها اشاره نشده است؛ از جمله «احترام به دیگر فرهنگ ها و ارزش قایل شدن برای مردمان دیگر ملل» و «مشارکت گروهی و مسئولیت پذیری».
کلیدواژه ها: تربیت اخلاقی، تحلیل تطبیقی، اهداف، دوره ابتدایی، دوره ابتدایی ، نظام تعلیم و تربیت رسمی، ایران، ژاپن.
مقدمه و بیان مسئله
تربیت اخلاقی به دلیل نقش مهمی که در سرنوشت انسان و جامعه دارد، از دیرباز کانون توجه اندیشمندان و پیشوایان دینی بوده است. قسمت اعظم آموزه های دینی یهود، مسیحیت و اسلام و دیگر ادیان را اخلاقیات، و قسمت بیشتر فعالیت های اولیای دین های مختلف را تربیت اخلاقی تشکیل می دهد. همچنین در میان فیلسوفان نیز تربیت اخلاقی به منزله شاکله تربیت آدمی لحاظ شده است و از این روست که کانت می گوید عمیق ترین بخش تعلیم و تربیت، تربیت اخلاقی است (ر.ک: کانت، ۱۳۷۴). از سوی دیگر، در زمانه ما ضرورت توجه به ارزش های اخلاقی بیش از هر زمان دیگر احساس می شود؛ بحران های زیست محیطی، افزایش بزهکاری، تبهکاری، جنگ ها، فقر و بی عدالتی و مانند اینها شرایط به گونه ای رقم زده اند که در عصر حاضر، بشر بیش از هر چیز دیگری به اخلاق و اعتلای آن نیازمند است. این سخن رابین بارو مؤید این مطلب است: جهان ما در نهایت خجالت و شرمساری فاقد اخلاق است و ما هر روز شاهد زنده بی اخلاقی هستیم (بارو، ۱۳۹۱، ص ۲۰۶). بنابراین توجه به تربیت اخلاقی و بالندگی آن ضرورتی جهانی و انسانی است.
چنانچه وظیفه مدرسه را تربیت نسل نوخاسته بدانیم و همچنین اگر جامعیت اصطلاح تربیت را بپذیریم که فراتر از توجه به توسعه علمی شخصیت کودکان است، کارکرد نهاد مدرسه فراتر از توزیع دانش خواهد بود. علاوه بر این، با توجه به اینکه در عصر فناوری اطلاعات به سر می بریم، به سبب دسترس همگانی و همه جایی و آسان به اطلاعات، کارکرد مدرسه در توزیع دانش کم رنگ شده است و کارکردهایی دیگر مانند آمادگی برای زندگی، به ویژه در دوره های تربیت عمومی، مورد عنایت جدی است. بر این اساس می توان گفت که مدرسه نمی تواند و نباید در برابر موضوع اخلاق ساکت باشد (اهیر، ۱۳۸۱، ص۲۶۴). پرپل و پیان معتقدند:
مدارس ما نمی تواند از پرداختن به زندگی اخلاقی دانش آموزان پرهیز کنند. برای این مدارس غیرقابل تصور است که بچه ها را شش یا هفت ساعت در روز، صد و هشتاد روز در سال و از زمان شش سالگی تا آن گاه که هجده ساله می شوند بپذیرند، اما هیچ تأثیری در شیوه تفکر او درباره مسائل اخلاقی و نیز شیوه رفتار او ایجاد نکنند (به نقل از جان الیاس، ۱۳۸۵، ص۱۰۱)
از دیگر سو، مطالعه تجارب ملل دیگر در عرصه تربیت اخلاقی یکی از نیازهای پژوهشی کشور ماست که کمتر بدان توجه شده است. نظام های تربیتی رسمی ملل دیگر، اگر نگوییم بیشتر از ما، دست کم به اندازه فرهنگ ما به مقوله اخلاق توجه دارند و این دغدغه در نظام تربیت رسمی آنها نمود داشته است (حسنی،۱۳۹۱، ص ۱۰). شناخت و آگاهی از تجارب ملل دیگر و بررسی علل موفقیت و عدم موفقیت این ملل در تربیت اخلاقی دانش آموزان برای ما می تواند آموزنده باشد….
دیدگاه ها